ملاقات غول های گازی،2 خورشیدگرفتگی و ایجاد مثلث نجومی در آسمان 99، نحوه تعیین نام حیوانی سال ها - زرین گراف

مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت وگو با خبرنگاران ضمن آرزوی سلامت برای جامعه ایران پس از شیوع ویروس کرونا به رویدادهای نجومی سال 1398 اشاره کرد و افزود: در سال گذشته برگزاری روز دنیای ستاره شناسی در روز شنبه 21 اردیبهشت ماه را داشتیم که گروه های مختلفی از سراسر ایران در روز و هفته دنیای ستاره شناسی برنامه های متعددی را برگزار کردند از جمله انجمن نجوم آماتوری ایران که در برنامه هایی را در خصوص عمومی سازی دانش ستاره شناسی اجرایی کرد.

وی وقوع ماه گرفتگی جزیی در روز چهارشنبه، 26 تیرماه را از دیگر رویدادهای نجومی سال گذشته نام برد و یادآور شد: در این راستا انجمن نجوم آماتوری ایران با همکاری کارشناسان حوزه نجومی برنامه های عمومی رصدی این پدیده را همراه با عکاسی در پارک ملت تهران و سایر استان ها مانند فارس و ایلام برگزار کرد.

عتیقی با اشاره به گذر سیاره تیر از مقابل مهر تابان در عصر دوشنبه، 20 آبان سال 98 خاطر نشان کرد: این رویداد همزمان با برگزاری پنجمین جشنواره علم برای همه بود که توسط موزه علوم و فناوری کشور به اجرا درآمد و این انجمن نیز برنامه عمومی برای رصد این پدیده در محوطه باغ موزه قصر برگزار کرد تا علاقه مندان بتوانند گذر سیاره تیر را از مقابل خورشید در لحظات غروب خورشید مشاهده کنند.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: علاوه بر آن خورشیدگرفتگی حلقوی 5 دی ماه 98 که در کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به صورت حلقوی دیده می شد، در کشور به صورت جزیی قابل مشاهده بود که توسط این انجمن در ارتفاعات شمال غرب تهران مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت و اطلاعات آن در اختیار مخاطبان قرار گرفت.

به گفته وی، این رویداد نجومی در روزهای نزدیک به انقلاب زمستانی بود.

رویدادهای نجومی سال 1399

عتیقی به بیان رویدادهای نجومی سال جاری (1399) پرداخت و با بیان اینکه در سال جاری آسمان شاهد رویدادها و پدیده های زیبای نجومی خواهد بود، ابراز امیدواری کرد که مردم بتوانند از این زیبایی ها بهره ببرند و ادامه داد: دانش اخترشناسی به ویژه با رویکرد آماتوری از دریچه های مختلف و خاص به رویدادها توجه داشته؛ از این رو این پدیده ها می تواند موجب آرامش درون باشد.

وی ادامه داد: در سال 2020 میلادی که در آن قرار داریم، یک سال کبیسه است و اگر در تقویم میلادی به ماه فوریه توجه شود، مشاهده خواهد شد که این ماه در سال های عادی 28 روزه است؛ ولی این ماه در فوریه 2020، 29 روزه است و نشانگر این مطلب است که سال 2020 سال کبیسه است.

این فعال حوزه نجوم آماتوری سال 1399 را آخرین سال قرن حاضر خورشیدی توصیف کرد و یادآور شد: سال جاری نیز سال کبیسه را در پیش رو داریم؛ از این رو اسفند سال 1399 نیز 30 روزه است.

وی، دقت تقویم خورشیدی را در محاسبه سال و نگهداری کبیسه دانست و ادامه داد: کبیسه در دوره های 29، 33 و 37 ساله نگهداری می شود؛ از این رو گاهشماری خورشیدی را به یکی از دقیق ترین گاهشماری ها در میان سایر تقویم های دنیا تبدیل کرده است.

انتخاب نام حیوانی برای سال ها

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در خصوص نامگذاری حیوانی سال ها توضیح داد: این نام ها به تقویم های جلالی و خورشیدی امروزی ما نیست، بلکه مربوط به تقویم ترکی-مغولی است و این اسامی شامل نام 12 حیوان می شود که از موش آغاز می شود و تا سگ ادامه دارد.

وی ادامه داد: ابونصر فراهی در یک واژه نامه عربی-فارسی شعری را آورده به این مضمون:

موش و بقر و پلنگ و خرگوش شمار

زین 4 چو بگذری نهنگ آید و مار

آنگاه به اسب و گوسفند است حساب

همدونه (میمون) و مرغ و سگ آخر کار

اینها مربوط به تقویم ترکی-مغولی است و برای پیدا کردن این اسامی باید شماره سال به عنوان 1399 را از عدد 6 کسر (1393) کرد که حاصل آن بر عدد 12 تقسیم خواهد شد و باقیمانده یکی از اعداد یک تا 12 خواهد بود که این عدد برای سال جاری یک است و اشاره به موش دارد.

ایجاد مثلث نجومی در فروردین ماه

عتیقی با بیان اینکه غروب روز شنبه، 9 فروردین ماه سال 1399 هلال زیبای ماه، سیاره ناهید و خوشه پروین (خوشه ستاره ای باز در صورت فلکی صور یا گاو) یک مثلث راست گوشه و یا قائم الزاویه زیبایی را ایجاد می کنند که ماه و خوشه پروین وتر این مثلث را می سازند.

وی افزود: از آنجایی که سیاره ناهید در این شب به اوج درخشش نزدیک می شود، جلوه خاصی برای رصدگران و عموم مردم و عکاسان نجومی در شامگاه 9 فروردین ماه ایجاد خواهد کرد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران از رخداد رویداد نجومی در شبانگاه 13 فروردین ماه خبر داد و گفت: در شبانگاه سیزده بدر 1399 ملکه شامگاهی سیاره ناهید به اوج درخشش خود می رسد و از سوی دیگر در نزدیک به خوشه پروین در صورت فلکی گاو است و شب های بعد از روز 13 فروردین، بسیار درخشان در آسمان غرب محل سکونت هموطنان قابل مشاهده است.

مشاهده ابرماه در نیمه های فروردین

به گفته وی در صورتی که علاقه مندان به غرب خودشان پس از غروب خورشید به آسمان نگاه کنند، می توانند جرم ستاره ای بسیار درخشانی را مشاهده کنند که این جرم سیاره ناهید یا ملکه آسمان خواهند بود.

عتیقی افزود: با توجه به اینکه ماه در ساعت 23 و 30 دقیقه شبانگاه سه شنبه 19 فروردین 1399 به نزدیکترین فاصله با زمین می رسد و 356 هزار و 907 کیلومتر با زمین فاصله خواهد داشت، ماه کاملی که شبانگاه این تاریخ مشاهده می شود، یک ابر ماه است.

وی این ابر ماه را یک ابر ماه ویژه و اولین ابر ماه سال جاری توصیف کرد و گفت: ساعت 8 و 5 دقیقه صبح چهارشنبه 20 فروردین ماه به شرایط بدر می رسد ولی در شب قبل آن می توان در آسمان کشور ماه را در حالت ابرماه مشاهده کرد.

نگرانی هایی که از برخورد شهاب سنگ وجود دارد

عتیقی با اشاره به اخبار منتشر شده در زمینه برخورد شهابسنگ به کره زمین، توضیخ داد: سیارک 52768 (1998 OR2) سیارکی است که در اردیبهشت سال 1399 از کنار زمین عبور خواهد کرد و مدتی است که متاسفانه اخبار موجود در فضای مجازی در این زمینه با وجود شیوع ویروس کرونا، نگرانی هایی را ایجاد کرده است.

وی یادآور شد: این جرم هر چند که یک جرم آسمانی است، ولی یک سیارک بزرگ است که در روز چهارشنبه، 10 اردیبهشت ماه سال 1399 به زمین نزدیک می شود و با توجه به شرایط مداری و محل قرارگیری آن و بر اساس داده های سازمان فضایی ناسا، با اطمینان می توان گفت که این سیاره هرگز تهدیدی برای زمین محسوب نمی شود و عبور بی خطری از نزدیکی مدار زمین خواهد داشت.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران خاطر نشان کرد: اجرام نزدیک به زمین تحت عنوان (NEO) یا Near Erth Object شناخته می شوند، همواره در مراکزی در کشورهای دنیا مورد توجه و مطالعه هستند و گزارش های این مطالعات به مراکز فضایی معتبر در دنیا ارسال خواهد شد و علی رغم آنکه سیارک 1998 OR2 به زمین بسیار نزدیک می شود، ولی برخوردی با زمین نخواهد داشت.

وی افزود: ولی اینکه گفته می شود که این سیارک با چشم قابل مشاهده است، تصور اشتباهی است؛ چون قدر درخشش این سیارک حدود 11 است و برای مشاهده باید از تلسکوپ های با قطر 6 تا 8 اینچ استفاده شود.

به گفته مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، این سیارک از داخل تلسکوپ به صورت جرم ستاره مانند بسیار ریز قابل مشاهده است.

عتیقی گفت: روزهای 9 و 10 اردیبهشت ماه اگر رو به جنوب بایستیم و تلسکوپ را قرار دهیم، می توان طبق راهنمایی هایی که اعلام می شود، این جرم آسمانی را رصد کرد.

وی با بیان اینکه این سیارک مداری دارد که هر 3 سال و 8 ماه یک بار به دور خورشید می چرخد، گفت: فاصله آن از خورشید در دورترین نقطه 5 برابر فاصله زمین از خورشید یعنی چیزی حدود فاصله سیاره برجیس از خورشید است.

روزی برای ستاره شناسان

وی روز دنیای ستاره شناسی در سال جاری را مصادف با روز شنبه، 13 اردیبهشت و هفته دنیای را از 8 تا 14 اردیبهشت ماه دانست و ادامه داد: هر چند این روز و هفته در ماه رمضان است، ولی فرصت خوبی برای ترویج دانش کهن و جذاب ستاره شناسی است که امیداریم تا آن زمان با رفع مسائل فعلی شاهد برگزاری برنامه های گسترده در سطح کشور باشیم.

به گفته این فعال حوزه نجوم آماتوری، انجمن نجوم آماتوری ایران برای اولین بار مطابق با تقویم دنیای این مناسبت، در سال 1380 خورشیدی برنامه های ویژه ای را در فرهنگسرای بهمن اجرا کرد.

گرفت خورشیدی از نوع حلقوی

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، گرفت حلقوی خورشیدی را یکی از مهمترین رویدادهای نجومی سال جاری دانست و اظهار کرد: این رویداد درست مطابق انقلاب تابستانی رخ می دهد و این پدیده در کشورهای جنوبی خلیج فارس به صورت حلقوی دیده می شود، ولی در ایران به صورت جزئی دیده خواهد شد.

وی خاطر نشان کرد: این گرفت در تهران در ساعت 9 و 5 دقیقه به صورت جزئی آغاز خواهد شد و در ساعت 10 و 16 دقیقه به حداکثر شرایط خودش می رسد و در ساعت 11 و 38 دقیقه صبح همین روز این خورشید گرفتگی در تهران به خاتمه می رسد.

عتیقی با بیان اینکه در این پدیده 48 درصد خورشید توسط دیسک ماه پوشیده می شود و این در شرایطی است که این زمان ها برای شهرهای مختلف کشور قدری متفاوت خواهد بود.

وی ادامه داد: کمترین درصد گرفت خورشید در روز اول تیر 1399 در شمال غرب ایران است که 29 درصد سطح خورشید توسط ماه پوشیده خواهد شد، ولی در جنوب شرق کشور در استان سیستان و بلوچستان تا 99 درصد سطح خورشید (تقریبا تمام سطح خورشید) پوشیده خواهد شد.

به گفته وی، این گرفت به صورت حلقوی از کنگو آغاز می شود و کشورهای یمن، عربستان و عمان در جنوب خلیج فارس را طی می کند و پس از عبور از شمال هند در شمال چین و تایوان به خاتمه خواهد رسید.

بارش های شهابی و سیاره سرخ زیبایی های آسمان 99

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران بارش پرساوشی را از دیگر رویدادهای آسمان سال 1399 نام برد و خاطر نشان کرد: بارش پرساوشی در بامداد روز چهارشنبه 22 مردادماه به اوج خواهد رسید، ولی علی رغم وجود ماه در تربیع آخر و نور مزاحمی که به طور طبیعی خواهد داشت، فرصت مناسبی در فصل تابستان و هوای معتدل کوهستان های کشور است تا به رصد اجرام آسمانی و تعدادی از شهاب های این بارش پرداخته شود.

وی همچنین خاطر نشان کرد: همانند سال 1397، سال 1399 را باید سال سیاره سرخ بهرام بدانیم؛ چراکه بعد از حدود 2.5 سال، سیاره سرخ بهرام روز سه شنبه 22 مهر 1399 به شرایط مقابله خواهد رسید و تا قدر (درخشش) منهای 2.6 درخشان خواهد شد و رنگ قرمز مریخ به نارنجی گرایش خواهد یافت.

عتیقی خاطر نشان کرد: در این روز درخشش سیاره بهرام حتی از درخشش ستاره شباهنگ (شِعرای یمانی) و سیاره برجیس (مشتری) بیشتر خواهد بود.

این فعال حوزه نجومی یادآور شد: البته این سیاره در ساعت 18 شامگاه سه شنبه 15 مهر ماه یعنی یک هفته قبل از رویداد مقابله در کمترین فاصله با زمین قرار خواهد گرفت و حدود 62 میلیون کیلومتر با زمین فاصله دارد. هر چند شهریور سال 1414 خورشیدی بهترین شرایط نزدیکی این سیاره به زمین است.

وی افزود: زمانی که این سیاره به زمین نزدیک می شود و در شرایط مقابله قرار می گیرد، فرصت خوبی ایجاد می شود تا از درون تلسکوپ های قدرتمند آماتوری علاقه مندان تصاویر زیبایی از عوارض سطحی سیاره و کلاهک های قطبی تهیه کنند.

عتیقی بارش شهابی جوزایی را از دیگر بارش های سال 1399 اعلام کرد و افزود: این بارش برخلاف بارش جوزایی سال 98 که ماه کامل بود و نور ماه زیاد بود، در سال 1399 به دلیل نبود نور ماه در آسمان بهترین بارش سال 99 خواهد بود.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران، زمان اوج این بارش را شامگاه دوشنبه، 24 آذرماه دانست و ادامه داد: تا بامداد روز بعد یعنی سه شنبه 25 آذرماه شهاب های این بارش قابل مشاهده است.

وی افزود: ساعت 2 بامداد سه شنبه 25 آذرماه سال 1399 این بارش به اوج خود خواهد رسید که تا 120 شهاب به عنوان ZHR این بارش پیش بینی شده است.

خورشید گرفتگی که در آذر 99 رخ می دهد

عتیقی با اشاره به پدیده خورشیدگرفتگی روز 24 آذر ماه سال 1399، توضیح داد: این خورشیدگرفتگی از نوع کسوف کلی است و شرایط گرفت کلی، 2 دقیقه و 29 ثانیه به درازا خواهد کشید که متاسفانه در ایران قابل مشاهده نخواهد بود و این گرفت کامل در آمریکای جنوبی در مرز آرژانتین و شیلی مشاهده خواهد شد.

وی، آخرین رویداد سال 1399 را مربوط به شبانگاه اول روز زمستان 99 اعلام کرد و گفت: در شب پس از یلدای باستانی علاقه مندان می توانند شاهد مقارنه بزرگ غول های گازی سامانه خورشیدی باشند که شامل برجیس (مشتری) و سیاره حلقه برگردن کیوان (زحل) می شود.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با بیان اینکه این مقارنه هر 20 سال یک بار رخ می دهد، یادآور شد: این رویداد در آخرین سال از قرن خورشیدی حاضر رخ خواهد داد.

به گفته وی، این مقدار نزدیکی سیاره برجیس و کیوان از دید ناظر زمینی 397 سال است که رخ نداده است. در 397 سال قبل این دو جرم آسمانی به این اندازه به یکدیگر نزدیک شدند.

عتیقی ادامه داد: زاویه جدایی این دو سیاره در رویداد مقارنه به اندازه یک پنجم قطر ماه (30 دقیقه کمان قوس یا نیم درجه) است که این میزان برابر 6 درجه کمان است و برای تفکیک و مشاهده این اجرام بهتر است از ابزارهای رصدی مناسب استفاده شود.

وی گفت: برجیس و کیوان در ساعت 7 عصر اول دی ماه غروب می کنند و قبل از این زمان بهترین زمان برای عکاسی از همنشینی این دو جرم با تلسکوپ و یا لنزهای قدرتمند است که این تصویربرداری می تواند در تلفیق با مناظر طبیعی و بناهای شاخص صورت گیرد.

عتیقی همچنین یادآور شد: سال 1399 سال کبیسه است و افرادی که متولد 30 اسفند ماه هستند، در این سال می توانند دقیقا مطابق با تقویم، تولد خود را جشن بگیرند و امیدوارم آخرین سال قرن حاضر سالی پر از سلامتی و شادابی برای ایرانیان باشد.