ارزیابی کیفیت برنامه درسی در آموزش های مهارتی - زرین گراف

افزایش میزان بیکاری جوانان، به دلیل نداشتن مهارت های مورجهانز بازار کار، نقدها به عملکرد نظام آموزش عالی را افزایش داده است، ازاین رو، نظام های آموزش عالی جهان برای مواجهه با بیکاری و افزایش بهره وری و دستیابی به فرصت های شغلی و بهبود کیفیت زندگی، آموزش های فنی و حرفه ای و مهارتی را در اولویت برنامه های خود قرار داده اند.

در نظام آموزش عالی ایران نیز با توجه به نقش آموزش های فنی و حرفه ای در کارآفرینی، اشتغال و مهارت آموزی، این آموزش ها مورد توجه سیاست گذاران و برنامه ریزان آموزش عالی قرارگرفته است. امروزه دانشگاه فنی و حرفه ای به عنوان یگانه دانشگاه متولی آموزش عالی فنی و حرفه ای در کشور، از سال 1390 با مجوز رسمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری کار خود را شروع نموده است. دانشکده ها و آموزشکده های فنی و حرفه ای به عنوان واحدهای زیرمجموعه این دانشگاه، سابقه بیش از چهل سال فعالیت آموزشی دارند.

در پژوهشی که توسط محبوبه محمدشفیع- دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان، محمدرضا نیستانی- استادیار گروه علوم تربیتی دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان، سید ابراهیم میرشاه جعفری- استاد گروه علوم تربیتی دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان و ویدا تقوائی- دانشیار گروه معماری دانشکدۀ دکتر شریعتی و دانشگاه فنی و حرفه ای تهران انجام شد، کیفیت برنامه درسی در آموزش های مهارتی (مطالعة موردی: رشتة معماری دانشکده فنی وحرفه ای) مورد ارزیابی نهاده شد.

این پژوهش با توجه به اهمیت مبحث ارزیابی کیفیت برنامه های درسی و به دلیل مغفول ماندن برنامه های درسی در فرایند نظارت و ارزیابی، به ارزیابی کیفیت برنامه درسی رشته معماری در دانشگاه فنی و حرفه ای پرداخت. دلیل انتخاب رشته معماری این بود که این رشته در مجموعه دانشکده های دانشگاه فنی و حرفه ای از فراوانی بالایی برخوردار است و از مجموعه 175 مرکز در 94 مرکز آن در مقاطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته دایر است. همچنین یکی از رشته های بسیار پرطرفدار برای داوطلبان ورود به دانشگاه فنی و حرفه ای است.

محققان این پژوهش را با روش ترکیبی اکتشافی انجام دادند که در این نوع پژوهش ها می توان بر مبنی یافته های به دست آمده از داده های کیفی، داده های کمی را به دست آورد تا تعمیم پذیری یافته ها میسر و در مورد آنالیز ماهیت و موضوع پژوهش دید کامل تری حاصل گردد.

جامعه آماری این پژوهش در مرحله کیفی برای تدوین نشانگرهای ارزیابی کیفیت برنامه های درسی، شامل صاحب نظران برنامه درسی کشور، اعضای علمی عضو کمیته های تخصصی برنامه ریزی درسی دانشگاه فنی و حرفه ای شریعتی تهران و همچنین کارفرمایانی بودند که دانش آموختگان دانشگاه های فنی و حرفه ای نزد آنها مشغول به کار هستند.

یافته های این پژوهش در دو بخش جداگانه کیفی و کمی ارائه شد و نتایج حاصل نشان می دهد که امروزه دانشگاه های فنی حرفه ای با تأکید بر تربیت نیروی انسانی ماهر، شایسته و متناسب با جامعه دانش بنیان، پیشرفته، صنعتی و در ردۀ جهانی پا به عرصه گذاشته است. در این بین بدیهی است برنامه درسی در این دانشگاه ها نقش بسزایی در کسب شایستگی های لازم در تربیت نیروی انسانی متخصص و منطبق با بازار کار دارد؛ چراکه برنامه های درسی هسته اصلی تمام برنامه ها و محور فعالیت های تعلیم و تربیت است. بنابراین، باتوجه به نقشی که برنامه های درسی در تحقق اهداف آموزش عالی فنی وحرفه ای دارند، باید از کیفیت مطلوبی برخوردار باشند. برای اطمینان از چنین امری برنامه های درسی باید به طور مستمر آنالیز و ارزیابی شوند.

محمدشفیع و همکاران در این پژوهش نتیجه گیری کردند که یافته ها نشان می دهد بین برنامه درسی موجود و مطلوب فاصله زیادی وجود دارد. کیفیت برنامه درسی از دیدگاه دانشجویان پایین تر از سطح متوسط و از نظر مدرسان و دانش آموختگان در سطح متوسط ارزیابی شد. بنابراین، بر اساس نتایج حاصل از این پژوهش، ضروری است برنامه های درسی بازنگری و تا حد ممکن بر مبنای مهارت محوری و اشتغال زایی طراحی و تدوین شوند.

این پژوهشگران به منظور بهبود کیفیت و مطلوبیت بیشتر برنامه های درسی فنی وحرفه ای و باتوجه به نتایج حاصل از ارزیابی برنامه درسی رشته معماری در این پژوهش، استفاده از روش های تدریس آزمایشگاهی، عملی، تجربه محور و پروژه محور، فراهم سازی فضا، امکانات و تجهیزات لازم برای آموزش های مرتبط با جهانی کار به وسیله برقراری ارتباط با سازمان های صنعتی، بازنگری و به روزرسانی محتوای برنامه های درسی دانشگاه فنی وحرفه ای و تناسب با فرصت های جدید شغلی و توجه به یادگیری در محل کار و فراهم سازی زمینه برای حضور دانشجویان در مراکز صنعتی و کارخانه ها را پیشنهاد دادند.

همچنین، آماده سازی دانشجویان برای حضور مؤثرتر در بازار کار و نزدیک تر شدن به مشاغل، غنی سازی زمینه های تجربی دانشجویان، با افزایش واحدهای عملی و کارگاهی، هماهنگی با مراکز صنعتی برای بازدید هفتگی دانشجویان و گذراندن واحد کارورزی نیز از دیگر پیشنهادات این محققان برای بهبود کیفیت برنامه درسی است.

این محققان البته گفتند که برنامه درسی رشته معماری کارشناسی معماری دانشکدۀ شریعتی تهران در سال 1398 بر اساس به روزترین دستاوردهای علمی کشور و جدیدترین نیازهای بازار کار بازنگری کلی شد و از سال 1399 دانشجویان این رشته با برنامه جدید تدوین شده در این دانشکده آموزش می بینند. همچنین، بر اساس آمارها و شواهد موجود رشته معماری دانشکدۀ شریعتی تهران نسبت به سایر دانشگاه ها از عملکرد و بازخورد مناسبی برخوردار است.

نتایج این پژوهش در مجله علمی پژوهشی روینمودهای نوین آموزشی دانشکدۀ علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان در سال 1399 منتشر شد.