گردش در گذرگاه مارهای آبی! - زرین گراف

بامداد رستگار : کم بیش 20 کیلومتر دورتر از شهر دورود، در استان لرستان، تنگه لی لی را می توان دید. این تنگه شگفت انگیز، در نزدیکی روستای چَمنار و نرسیده به سیرم است. چمنار، روستای زیبایی است که آن را به سبب کوه های بلند و سپیدپوش و گندم زارهای طلایی اش، ستوده اند. سیرم نیز از بخش های پاپی در شهرستان خرم آباد به شمار می آید. از چمنار تا سیرم تماشای ها فراوان است. از همه دل انگیزتر، تنگه لی لی است.برای پیاده پیمودن این دو فاصله، شاید کم تر از 50 دقیقه از چمنار راه نوردی احتیاج باشد. از آن سو، از سیرم تا تنگه، کم و بیش یک ساعت زمان می بَرد.

تنگه لی لی در شروع پیمایش، باز و فراخ به گمان می رسد و این تصور را پدید می آورد که راهی آسان گذر در پیش خواهد بود. اما هر چه به میانه و ژرفای تنگه پیش برویم، فضا بسته تر می شود و سختی پیمودن، بیش تر. از این رو، نباید فریب شروع تنگه را خورد و در راه پیمودن، احتیاط را از دست داد. به ویژه آنکه میانه های تنگه به یکباره ژرفا می گیرد و پیمودن آن خطرناک تر می شود. این از ویژگی های تنگه لی لی است که در هر گام، سدی برای کُند کردن راه و غافلگیری دارد. شاید پیمودن چنین تنگه ای، تنها با راهنما و آشنایی که خم وچم های تنگه را بشناسد و شیوه های گذر از آن را آزموده باشد، شدنی است. تنگه لی لی را باید جایی سخت رو دانست و دست به سنگ.

از دیگر ویژگی های این مقصد مجذوب کننده رود پُرآبی است که از میان آن می گذرد. این رود چنان شفاف و زلال است که به آسانی می توان کف تنگه را دید. ژرفای رود گاهی تا چهار متر هم می رسد. همین است که جای دلخواهی برای کسانی است که شناگری می دانند و از به آب زدن، واهمه ای ندارد. جز این هم شدنی نیست. برای تماشا سرتاسر تنگه، باید در جاهایی تَن به آب زد یا با قایق های بادی از پیچ وخم تنگه رد شد. رود جاری تنگه، از دو سو به دیواره های صخره ای می کوبد و چاره ای نمی ماند جز گذر از آب.

گذر از رود، البته فرح بخش است و بخشی از جاذبه گردشگری تنگه لی لی به شمار می رود اما نکته اینجاست که در بهار که بارش ها فراوان است، پیمودن آن بسیار خطرناک است و از پسِ آب هایی برآمدن که به سنگ ها و دیواره ها می خورند، کار هر کسی نیست. در این زمان، سطح آب به گونه قابل توجهی بالا می آید و حرکت آن خروشان تر می شود.

به آن سختی ها، مارهای آبی را هم باید اضافه کرد که به شمار کم وبیش فراوانی در تنگه و لابه لای سنگ های زیرین رود، دیده می شوند. هر چند مارهای آبی گزندگی مارهای دیمی و کشتزاری را ندارند، اما تماشا آن ها بیم آور است. حوضچه های تنگه لی لی از آن مارهای کوچکِ آبی، انباشته است.

نام تنگه از نگاه دیگر هم با مارها پیوند دارد. بدین گونه که رودی که از میانه آن می گذرد، ماربره نامیده می شود. این رود از زاگرس سرچشمه می گیرد. همین رود است که بر اثر هزاران سال فرسایش، تنگه را پدید آورده است. ماربره، نامی بومی است و گویا به معنای مارهای فراوان است. رودخانه های ماربره و تیره، در شهر دورود با هم یکی می شوند و انتها به رودخانه کرخه می ریزند.

حوضچه های تنگه لی لی لبریز از آب های خنک و گوارایی است که تازگی و طراوات را به آن تنگه می بخشد. ژرفای حوضچه ها گاهی به دو متر، یا حتا بیش تر، هم می رسد. تماشا آن پدیده های طبیعی، چنان فرح بخش است که به سختی گذر از تنگه می اَرزد. همین است که شمار گردشگرانی که جاذبه های طبیعی تنگه لی لی را می خواهند ببینند، فراوان است.

سختی های تنگه لی لی یک دو تا نیست! صخره ها از دیگر سختی های رد شدن از دره است. پیمودن صخره های صاف و صیقلی تنگه، بی گمان به چیره دستی در کوهنوردی و آشنایی با شیوه های آن احتیاج دارد. از پیمودن صخره ها نیز چاره ای نیست. رود جاری میان تنگه این امکان را نمی دهد که از میان یا کناره های تنگه گذر کرد.

اما تماشای های تنگه به مقدار ای فراوان و شگفت آور است که به خواب و رویا می ماند. زلالی آب و رنگ فیروزه ای آن، چشم اندازی از زیبایی و طبیعتی کم مانند پدید می آورد. رنگ آب گاه به سبزی و کبودی نیز می زند و در این زمان تنگه خودنمایی افزون تری می گیرد. تراش خوردگی صخره ها نیز گویی آب را بُرش می دهد. به راستی که آن همه تازگی و دل انگیزی به سختی های پیمودن تنگه می ارزد!

تنگه لی لی زیستگاه شمار بسیاری از پرندگان نیز هست. صدای بال زدن آن ها در سراسر تنگه شنیده می شود و با صدای آب های خروشان می آمیزد.

لی لی، نامی که به این تنگه داده اند، به گویش بومی های آنجا برمی شود. آن ها به درختانی که میوه هایی به مقدار آلبالو دارند و در تنگه پیدا می شوند، لی لی می گویند. میوه ای است همچون گیلاس. نه تنها در تنگه بلکه در آن گستره نیز از این درخت پیدا می شود.

نام دیگری که به تنگه لی لی داده اند، اندکی سختخوان است. گاه به آنجا سورپیلو نیز می گویند! نمی دانیم سورپیلو به چه معنا است. اما نام پُلی در چند کیلومتری تنگه است. از این رو، گاه تنگه را هم به نام همان پُل می خوانند.

از دیگر جاذبه های گردشگری پیرامون تنگه لی لی، باید به دریاچه گهر در 19 کیلومتری آن اشاره نمود و نیز کوه قارون در 30 کیلومتری تنگه، با بلندای 2751 متر.